2015- 2023

 

Eleştiri : Şiir 2020, 1958’den (1)

 

Eleştiri : Şiir 2020, 1958’den (1)

“Dergilerin, birbirleriyle kendi anlayışlarını, kendi tutumlarını, savunmak beğendirmek konusunda tartışmaları hiç de kötü bir şey değil. Bir bakıma bu tartışmalardır sanat hayatını canlı tutan. Ama bu tartışmaların, hiç değilse en az bir saygı, birbirini anlama niyeti, bir çeşit hoşgörü içinde yapılması, sürdürülmesi gerekmez mi? Biz galiba en çok bunlardan yoksunuz. Birbirimizde hep birtakım küçük hesaplar kuruntuluyoruz da ondan mı acaba?”

Pazar Postası, 1958, Turgut Uyar

Turgut Uyar’ın bu cümleleri söylediği tarih, 1958. Bugüne kadar değişen ne oldu diye baktığımızda, pek değişen bir şey olduğunu göremiyoruz. Uyar, şimdiden o günlere baktığımızda, yazdığı dergilerde en tenha yerlerde çıkan dergileri dahi takip eden, değerlendirmeye çalışan bir yazar profili ortaya koyuyor. Bu yazar profilinin bugün değiştiği tespitini rahatlıkla yapabiliriz. Uyar, “küçük hesaplar kuruntuluyoruz” ve “hoşgörü” derken bu “bağlantısızlığın” temeline kötü niyeti yerleştiriyor. Bu tartışmayı güncellediğimizde temele yerleştirmemiz gereken tespit, yazar profilinin değişmesi veya  kötü niyet değil de “insan tipinin değişmesi” olmalı. İnsanla birlikte eleştirmen tipi de değişti. Artık karşımızda kitap okuyan değil, kitap paylaşan; eleştiri yazısı değil görüş açıklayan; roman okuyan değil dizi (?) izleyen; eleştiri yazmayı ve şiir çalışmayı değil tavır almayı ve çeteleşmeyi seçen vs. eleştirmen modeli var. Daha doğrusu onca dergide yazan bir sürü yazarın ısrarla şiir hakkında gevezelik üreten metinleri var. Eskiden bu işler böyle kolay değildi. Haliyle seviye bugünkü gibi aşağılarda olmadı.

*

2020 yılı içinde Şiir Versus dergisi, Kaygusuz dergisi ve Natama dergisinin değini bölümlerini, yazılan güncel şiire temas etme, başkalarının konfor alanına girme, kendi gibi düşünmeyenlerin metinleri hakkında konuşma bakımından işaret etmeliyiz. Fakat bu değiniler oldukça sorunlu. Karşınızda bir şiir kitabı, bir dergi ya da eleştireceğiniz bir metin varsa, buna dair kapsamlı bir çalışma yapmanız, hangi noktalara katılıp hangi noktalara katılmadığınızı ayrıntılarıyla ele almanız gerekir. Değinip geçmeler, ne yazık ki değmeye dönüşemiyor. İyi niyetle yazılsalar da, birbirine temas etmeyen dergilerdeki yazarların birbirleriyle tartışma alanı oluşturmasını isteseler de (bundan emin değilim) buna katkı sağlamaya değil; tam aksine bu teması baştan yok etmeye sebep oluyorlar. Hiçbir şair kendisine değinilip geçilmesini istemez. Birilerinin yazdığı şiirlere “değmesini” ister.  Bu hataları vaktiyle yapmış birisi olarak yazarları ve kendimi bunun üzerine bir kere daha düşünmeye davet ediyorum.

2020’de, Şiir Versus 3 sayı yayım yaptı, Kaygusuz 4 sayı, Natama ise 3 sayı. Bu dergilerdeki eleştiri yazılarını ikiye ayırıyorum. Birinci tür yazılar, şiirin kendi değeri ile ilgili birimleri tespit etmek, araştırmak için şiir tarihine odaklananlar; ikincisi ise günümüzde bunun neye karşılık geldiğini sorunsallaştıran, yaşayan şiir üzerine yazılan yazılar. Yahya Kemal üzerine, Metin Eloğlu üzerine, Ezra Pound üzerine incelemeler yapıyor Şiir Versus ya da Kaygusuz dergisi Walt Whitman ile ilgili bir inceleme yayımlıyor. Elbette çok güzel hareketler bunlar. Fakat bir tematik program halinde olsa, rastgele çevrilmiş izleniminden de kurtulurlar. Mesela Amerikan şiiri hakkında bu tür 3 ya da 4 yazı okusak aynı sayıda ya da kadın yazını üzerine bir eleştiri serisi olsa. Bir sayı Pound, öbür sayı Adrienne Rich olmasına tercih ederdim.

*

Bir başka dikkat çeken nokta da hakkında eleştiri yazısı yazılan yazarların bu tür yazılara cevap verme gereği duymamaları. Ya da verememeleri mi demeli? Bunlar sadece aklımda kalanlar.

 

Yazar	Eleştirdiği Kişi	Eleştirdiği Yer	Cevap
Attiâ İlhan	İlhan Berk, Cemal Süreya	Dost Dergisi	Cemal Süreya tarafından, Pazar Postası
Fethi Naci	Asım Bezirci	Papirüs Dergisi	(İkinci Yeni Olayı kitabı içerisinde, s.127)
Hayriye Ünal	Ahmet Güntan	Karagöz Dergisi	Yok
Ümit Güçlü	Utku Özmakas	Başka Dünyalar Dergisi	Yok
Liman Mehmetcihat	Hakan Arslanbenzer	Japonya Dergisi	Yok